Thiên nhân hợp nhất là một trong những tư tưởng triết học thời cổ đại của Trung Quốc. Người xưa quan niệm rằng, mệnh là do trời ban. Quan niệm thiên mệnh của Nho gia, mệnh tự nhiên của Đạo gia đều ảnh hướng bởi sự ảnh hưởng quan niệm thiên nhân hợp nhất. Hơn nữa, người xưa còn đem quan niệm này vận dụng trong văn hóa mệnh lý bát tự, chuyển hóa thông tin không gian và thời gain khi con người sinh ra thành trạng thái vượng khuyết của Ngũ hành, từ đó mà suy luận cát hung.
Cùng với sự phát triển của thời đại, ngày nay có rất nhiều luận giải mới về tư tưởng thiên nhân hợp nhất, như: Chung sống hài hòa với thiên nhiên, dưỡng sinh theo mùa, chọn nhà ở phong thủy dựa vào môi trường sống. Đây đều là những yêu cầu thuận theo tự nhiên để đạt được trạng thái sinh tồn tốt hơn của con người. Con người ngày càng nhận thức được rằng: Là một bộ phận của vũ trụ và tự nhiên, chỉ có thuận theo thiên thời, địa lợi, với tư cách là tinh hoa của trời đất, linh trưởng của vạn vật, mới có thể phát huy được sự thông minh, tài trí và sức năng động của mình. Đồng thời, kết hợp hình thành nên văn hóa mệnh lý bát tự truyền thống của tư tưởng thiên nhân hợp nhất. Tuy nhiên do quá chú trọng vào chi tiết thời thần mà trở nên xa lạ, khiến cho thế hệ chúng ta ngày nay khó lý giải.
Qua nhiều năm nghiên cứu của các bậc tiền bối trong và ngoài nước , đã kết hợp chặt chẽ văn hóa mệnh lý truyền thống với trình độ học thức của người hiện đại, sáng tạọ ra học thuyết lý luận về mệnh khuyết Ngũ hành. Theo đó mệnh khuyết Ngũ Hành được chia làm 4 loại:
- Mệnh khuyết Kim: Sinh từ ngày 19/tháng 2 đến ngày 4/ tháng 5 tức mùa xuân, tức là Mộc Kim suy.
- Mệnh khuyết Thủy: Sinh từ ngày 5/tháng 5 đến ngày 7/ tháng 8 tức mùa hạ, Hỏa vượng Thủy yếu.
- Mệnh Khuyết Mộc: Sinh từ ngày 8/tháng 8 đến ngày 7/ tháng 11, tức mùa Thu , Kim Vượng Mộc yếu.
- Mệnh Khuyết Hỏa: sinh từ ngày 8/tháng 11 đến ngày 18/ tháng 2, tức mùa Đông, Thủy Vượng Hỏa suy.
Người xưa cho rằng, biết mệnh mới thể cải mệnh. Tương tự như vậy, biết được Ngũ hành khuyết thiếu mới có thể tìm ra phương pháp cải vận đúng đắn. Lý luận này là một dạng biết mệnh rồi đến cải mệnh, biết vận từ đó mà cải vận. Lý luận này trước tiên tuân theo học thuyết thiên nhân hợp nhất truyền thống, coi trọng quy luật vũ trụ và môi trường tự nhiên, cho rằng mùa là căn cứ quan trọng nhất quyết định đến sự vượng suy của Ngũ hành. Ví dụ, mùa xuân vạn vật sinh trưởng, Mộc vượng mà Kim suy; mùa hạ thời tiết nóng nực, Hỏa vượng mà Thủy suy; mùa thu vạn vật xơ xác tiêu điều, Kim vượng mà Mộc suy; mùa đông thời tiết lạnh giá, Thủy vượng mà Hỏa suy. Dưới nhận thức tổng thể về trạng thái vượng suy của Ngũ hành, kết hợp với tinh túy của văn hóa mệnh lý, đơn giản hóa và tổng kết phương pháp luận đoán tinh tế, phức tạp của bát tự truyền thống, đưa ra tính chất chung về trạng thái vượng suy Ngũ hành của người sinh vào mùa khác nhau. Từ đó dẫn dắt mọi người hiểu được phương pháp cải vận từ các phương diện trong cuộc sống thường ngày.
